Mózg jest organem o wyjątkowych zdolnościach adaptacyjnych, który może się przekształcać i adaptować w odpowiedzi na różne doświadczenia – to zjawisko znane jest jako neuroplastyczność mózgu. Niezwykła elastyczność mózgu staje się podstawą nowych, rewolucyjnych metod rehabilitacji, które pozwalają osobom dotkniętym udarem mózgu na stopniowe odzyskiwanie utraconych funkcji. Jedną z takich metod jest terapia wymuszonego ruchu, która w przeciwieństwie do tradycyjnych przekonań, nie opiera się na założeniu, że uszkodzenia mózgu są nieodwracalne. Przeciwnie, wykorzystuje plastyczność mózgu do „przeprogramowania” neuronów i odbudowy komunikacji między komórkami nerwowymi.
Co to jest udar mózgu ?
Udar mózgu powoduje, że życie osoby, która go doświadczyła, oraz jej bliskich zmienia się diametralnie. Przez długie lata uważano, że dla chorych dotkniętych skutkami udaru mózgu, takimi jak paraliż, nie ma nadziei, gdyż część mózgu odpowiedzialna za pewne funkcje, umarła. Tymczasem badania z ostatnich dekad obaliły tę teorię.
Jak wykorzystać fenomen neuroplastyczności mózgu ?
W myśl dawniej obowiązującej teorii, o niezmienności mózgu, nie było możliwości na poprawę stanu zdrowia chorego po udarze, a wszelkie powroty do zdrowia traktowane były raczej w kategorii cudu niż skutku biologicznego przeprogramowania mózgu. Było to błędne myślenie, gdyż w latach 80. XX wieku udowodniono, że mózg cechuje neuroplastyczność. Jest to zdolność do wytwarzania nowych połączeń nerwowych pomiędzy neuronami, co otwiera drogę dla metody leczenia znanej jako terapia wymuszonego ruchu, umożliwiającej tworzenie nowych szlaków nerwowych przekazujących impulsy i przemodelowanie tkanki nerwowej. Ten proces nie tylko wykazuje, że tkanka nerwowa nie jest – jak sądzono wcześniej – tworem niepodatnym na kształtowanie, ale też, że ma ona możliwość adaptowania się do nowych warunków, organizowania się i samo naprawiania, niezależnie od wieku pacjenta.
Wszystkie te cechy tkanki nerwowej są wykorzystywane w terapii wymuszonego ruchu, która jest kluczowa dla osób doświadczających paraliżu nie tylko w wyniku udaru mózgu. Neuroplastyczność umożliwia mózgowi regenerację i adaptację funkcji, co jest fundamentem dla odzyskania sprawności i poprawy jakości życia pacjentów.
Czym jest terapia wymuszonego ruchu?
Terapia wymuszonego ruchu (zwaną też terapią wymuszania ruchu) określa się skrótem CIMT (z angielskiego: constraint-induced movement therapy). Polega ona na tym, że unieruchamia się sprawną kończynę na temblaku albo przy pomocy szyny na 90% czasu w ciągu dnia przez około 2 tygodnie (poza nocą, na której czas kończyna jest uwalniana z unieruchomienia) i wymusza poruszanie częścią ciała dotkniętą skutkami udaru.
Celem takiego postępowania jest doprowadzenie do tego, aby w mózgu wykształciły się nowe połączenia nerwowe, dzięki którym chory z czasem zacznie poruszać sparaliżowaną kończyną.
Protokół CIMT profesora Tauba
Protokół terapii wymuszonego ruchu został opracowany przez jej twórcę – profesora Edwarda Tauba, który w swoich badaniach na małpach wyjaśnił, w jaki sposób mózg ulega przeprogramowaniu wykorzystując potencjał neuroplastyczności. Protokół CIMT składa się z trzech głównych elementów:
Codzienny, systematyczny, ukierunkowany trening kończyny, w której chce się przywrócić sprawność.
Opracowanie strategii, w której określa się, w jaki sposób uczestnik będzie angażowany w proces leczenia, motywowany i jak wymusi się na pacjencie korzystanie z kończyny poddawanej rehabilitacji.
Wymuszanie ruchu kończyny poddawanej leczeniu.
Protokół ogólny to tylko schematyczny szkielet. Zawsze jest on dostosowany przez terapeutę do indywidualnych uwarunkowań pacjenta. Te z kolei zależą od motywacji chorego i tego, czy będzie miał wsparcie w swoich bliskich. Pomimo możliwości modyfikacji protokołu, zawsze terapia wymuszonego ruchu sprowadza się do tego, aby przez unieruchomienie zdrowej kończyny doprowadzić do takiej reorganizacji w mózgu, żeby wymusić ruch w kończynie do tej pory niesprawnej.
Terapia wymuszonego ruchu – zalecenia
Jeśli jesteś pacjentem:
- codziennie i systematycznie wykonuj zalecone przez rehabilitanta ćwiczenia;
- nie zrażaj się niepowodzeniami.
- Pamiętaj, że twój mózg i jest na tyle neuroplastyczny, że może wytworzyć nowe połączenia, dzięki którym dotychczas niesprawna kończyna zacznie reagować dzięki sile Twojej woli.
Jeśli jesteś opiekunem:
- Dopilnuj, aby chory codziennie i systematycznie wykonywał zalecone przez terapeutę działania;
- wspieraj, motywuj i podnoś na duchu twojego pacjenta.
- Podkreślaj każdą, najdrobniejszą nawet poprawę stanu zdrowia;
- wspieraj, ale nie wyręczaj.
Podsumowanie
Podsumowując, terapia wymuszonego ruchu (CIMT) jest innowacyjnym i efektywnym podejściem do rehabilitacji osób po udarze mózgu, które wykorzystuje fenomen neuroplastyczności mózgu. Opracowana przez profesora Edwarda Tauba metoda opiera się na trzech filarach: intensywnym treningu dotkniętej udarem kończyny, strategii zaangażowania pacjenta w terapię oraz wymuszaniu korzystania z kończyny w trakcie codziennych aktywności. Ważne jest, aby proces ten był nie tylko dobrze zaplanowany, ale również elastyczny, aby mógł być dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta, uwzględniając jego motywację oraz wsparcie otoczenia.
Efektywność tej metody potwierdzają liczne badania i praktyka kliniczna, które ukazują, że nawet w przypadku poważnych uszkodzeń mózgu możliwa jest reorganizacja neuronalna, a co za tym idzie – odzyskanie utraconych funkcji ruchowych. Terapia wymuszonego ruchu przynosi nadzieję na lepszą jakość życia dla osób, które kiedyś uznawano za skazane na nieodwracalny paraliż. Jest to odkrywcze ujęcie, które znacząco zmieniło podejście do rehabilitacji neurologicznej i stanowi jeden z najbardziej obiecujących kierunków w medycynie regeneracyjnej.
Odsłony: 13
